3.2.3 Actuele ontwikkelingen
Ontwikkeling risicoprofiel
Met de invoering van de Kadernota integraal risicomanagement en weerstandsvermogen 2020-2024 is de systematiek om risico's in beeld te brengen doorontwikkeld. Door een integrale samenwerking met alle betrokkenen worden de risico’s organisatiebreed in beeld gebracht. Risicomanagement is een dynamisch proces, waarbij de inzichten van risico's kunnen veranderen. De risicoanalyse kan daarom continu aangepast worden en geeft daarmee een actueel beeld van de risico's.
Weerbaarheid en weerbaarheid
Bij de inventarisatie van risico's wordt onderscheid gemaakt in risico's met betrekking tot wendbaarheid en weerbaarheid. Wendbaarheid (flexibiliteit) is het vermogen om zodra een onverwachte gebeurtenis zich aandient, daarop te anticiperen en er omheen te bewegen. De gevolgen hebben niet zozeer een directe financiële impact op de begroting, maar vragen flexibiliteit in sturing om de doelen te bereiken. Weerbaarheid betreft het vermogen om 'schokken', onverwachte gebeurtenissen met een directe financiële impact, op te kunnen vangen. Daarvoor is een zogenoemd weerstandsvermogen (buffer) nodig.
Niet meegenomen risico’s in de berekening
Een aantal risico’s en onzekerheden vormt geen onderdeel van de financiële analyse. Dat kan zijn doordat een risico zich niet financieel laat vertalen of berekenen, zoals de risico’s voor bijvoorbeeld het niet geheel realiseren van klimaattransitie en duurzaamheid of risico’s die een beperktere financiële impact hebben, maar vooral een reputatie- of imagoschade kennen, zoals fraude. Deze risico’s worden in het kader van de doorontwikkeling van het risicomanagement de zogenaamde wendbaarheidsrisico’s genoemd. Zij vormen onderdeel van de periodieke risicodialoog die in de organisatie wordt gevoerd en is gericht en gekoppeld aan de te realiseren beleidsinhoudelijke doelstellingen.
Top 15 risico's
In onderstaande tabel is de top 15 van risico's met financiële effecten weergegeven waarvoor een buffer noodzakelijk is. Alleen risico's met een minimale impact vanaf 150.000 euro worden meegewogen in het risicoprofiel. Onder de tabel lichten we eventuele wijzigingen toe. De genoemde bedragen betreffen de mogelijke impact voor één jaar of indien van toepassing, de projectduur.
Top 15 financiële risico’s: | ||||
Nr | Risico-omschrijving | Kans | Maximaal gevolg | Invloed |
|---|---|---|---|---|
1 | Geen continuïteit dienstverlening door het voordoen van beveiligingsincident ICT | 20% | 5,0 | 15,41 |
2 | Fluctueren van de bandbreedte van de prijsontwikkeling van de zorg | 50% | 1,0 | 7,7 |
3 | Mogelijke besparing in de uitvoering van de zorg | 50% | 1,0 | 7,7 |
4 | Noodzakelijke (veiligheids) voorzieningen parkeerdek Havenblok binnenstad | 50% | 1,0 | 7,7 |
5 | Hoger 'verzilveringsvolume' zorg | 50% | 1,0 | 7,7 |
6 | Noodzakelijke (veiligheids) voorzieningen gevels binnenstad Stadsbaken | 50% | 1,0 | 7,7 |
7 | Ondermijning neemt toe | 70% | 0,5 | 5,39 |
8 | Afname waarde vastgoed | 20% | 1,5 | 4,62 |
9 | Claims van ontwikkelaars en derden door het niet nakomen van verplichtingen | 30% | 1,0 | 4,62 |
10 | Onvolledige of onjuiste naleving inkopen, aanbesteden en contractbeheer | 20% | 1,0 | 3,08 |
11 | Ongeoorloofde toegang tot (persoons)gegevens | 30% | 0,5 | 2,31 |
12 | Hoog verloop personeel en niet kunnen invullen van cruciale functies | 50% | 0,3 | 2,31 |
13 | Sterke toename aantal incidenten met kwetsbare personen | 50% | 0,3 | 2,31 |
14 | Bewust incident met kwade opzet in panden | 30% | 0,5 | 2,31 |
15 | Projectkostenoverschrijding | 30% | 0,5 | 2,31 |
Bedragen x 1 miljoen euro | ||||
Toelichting belangrijkste wijzigingen top 15
Ontwikkeling (proces) risicomanagement
Het continue proces van identificeren, beoordelen en evalueren van onzekere gebeurtenissen in samenhang met (externe) ontwikkelingen in de omgeving kan wijzigingen opleveren in risico's. Het levert een steeds nauwkeuriger analyse op, waardoor ook de inschatting op de risico's, oorzaken en gevolgen reëler worden. Dit heeft geleid tot soms een ander maximaal financieel gevolg, een aangepast risico of bijvoorbeeld een andere inschatting van de kans op het voordoen van een onzekere gebeurtenis.
De wijzigingen ten opzichte van het voorgaand opgestelde risicoprofiel in de begroting 2025 zijn beperkt. Er zijn geen grote stelsel wijzigingen en geopolitieke ontwikkelingen hebben (nog) geen impact op het risicoprofiel. De benodigde weerstandscapaciteit (het risicoprofiel zelf), de beschikbare weerstandscapaciteit en daarmee de weerstandsratio zijn licht gewijzigd. De wijzigingen in de benodigde weerstandscapaciteit komen met name voort uit onderstaande ontwikkelingen.
Enkele specifieke wijzigingen en aandachtsgebieden :
- ICT-incidenten blijven het nummer 1 risico voor de gemeente. Niet alleen gelet op financiële impact, maar ook gelet op bedrijfsvoering en imago.
- Verzilveringsvolume zorg ; Door de inzet van diverse maatregelen ontstaat er steeds meer grip en beheersing in het sociale domein. Ondanks deze inzet, staan er meerdere risico's vanuit dit domein in de top 15. Het risico 'onzekerheid over de vraagkant van de zorg' is aangepast naar onzekerheid over een 'hogere verzilvering' van de zorg. Door de toepassing van een 'voorspelmodel' is er grip op de verwachte vraagkant van de zorg en kan dit meegewogen worden in de begroting. Zorgpartijen krijgen echter te maken met bezuinigingen. Het effect kan zijn dat zorgpartijen hun maximale capaciteit gaan inzetten met meer of duurdere en complexere behandelingen. Hierdoor bestaat de kans dat de ruimte die nu niet altijd wordt verzilverd alsnog door zorgpartijen maximaal wordt uit genut en gedeclareerd. Hierdoor bestaat de kans dat de totale begrote uitgaven aan zorg alsnog overstegen worden.
- De projecten binnen Stedelijke Ontwikkeling hebben momenteel nog geen risico impact. Tijdens de gesprekken voor de risicoanalyse hebben we wel nieuwe inzichten gekregen vanuit projecten richting vastgoed gerelateerde onderdelen en gemeentelijke eigendommen. Hieruit bleek dat er een risico bestaat op de afname van de waarde van vastgoed. Oorzaken hiervan kunnen bijvoorbeeld gelegen zijn in de stikstofproblematiek, markt- en financiële ontwikkelingen, zoals rentestijging en technische problemen tijdens de ontwikkeling. Dit risico hebben we daarom als aanvullend risico binnen het profiel opgenomen.
Ontwikkelingen 2025 en verder
Ravijnjaar 2026
Tot en met 2025 zijn gemeenten redelijk zeker van hun inkomsten. De financiële situatie dreigt vanaf 2026 te gaan veranderen, waardoor de begroting onder druk kan komen te staan. Gemeenten worden dan mogelijk geconfronteerd met aanzienlijke financiële uitdagingen door een geplande korting op het gemeentefonds. Dit kan tekorten veroorzaken in de meerjarenbegroting.
Het zogenoemde 'ravijnjaar' is nog geen risico voor het huidige profiel. Er zijn al wel diverse bezuinigingsmaatregelen aangekondigd en voor het ravijnjaar moeten de opties nog worden afgewogen. Besluitvorming gaat plaatsvinden op basis van de ontwikkelingen op landelijk niveau. Dit risico is nog niet verwerkt in het huidige risicoprofiel, maar zal naar de komende tijd nadrukkelijk aandacht krijgen. De omvang van de taakstellingen zijn zo groot dat het risico op het niet of later realiseren hele grote invloed op de algemene reserve kan hebben en daarmee op het beschikbare weerstandsvermogen. Daarom zal in de komende begroting hier specifiek op worden ingegaan in de analyse van het weerstandsvermogen.
Projecten Stedelijke Ontwikkeling
De gemeente staat aan het begin van de start van een meerjarig proces van gebieds- en wijkontwikkelingen. Het gaat om diverse gebieden, zoals de binnenstad, spoorzone en Businesspark XL2. Er is sprake van diverse en grote projecten. Op het moment dat projecten binnen deze stedelijke ontwikkeling echt van start gaan, kunnen nieuwe risico’s in beeld komen en kan dit impact hebben op de top 15 van de huidige risico’s. Hierbij geldt dat bij het aangaan van verplichtingen en overeenkomsten zich pas echt de risico’s kunnen manifesteren. Tegelijkertijd zal het risicoprofiel ook wijzigen of de impact groter kunnen worden naarmate een project vordert. Continue afstemming tussen de verschillende projecten blijft hierbij van groot belang om te voorkomen dat er niet op één moment een (te) groot risicoprofiel gaat ontwikkelen (stapelen van risico's door de jaren heen). Nieuwe grondexploitaties, zoals bijvoorbeeld XL2, worden in de risico-analyse van grondexploitaties meegewogen (paragraaf 3.7).
Ontwikkeling beschikbare weerstandscapaciteit
De beschikbare weerstandscapaciteit is ten opzichte van de begroting 2025 iets afgenomen van circa 46,2 miljoen euro naar 46,0 miljoen euro. Een kleinere weerstandscapaciteit heeft impact op de verhouding tussen benodigde en beschikbare capaciteit (ratio).
Totaalbeeld
Door de verdere ontwikkeling en analyse van het risicoprofiel zien we een deels gewijzigd risicoprofiel. De actualisatie van het profiel en de aanpassing van de beschikbare weerstandscapaciteit leidt tot een aanpassing van de weerstandsratio die iets kleiner is geworden, maar nog steeds goed te noemen is (paragraaf 3.2.6).
Hiermee concluderen we dat er vanuit het risicobeeld op basis van de gegevens van de jaarverantwoording geen directie aanleiding voor zorgen bestaan op de weerbaarheid. De verwachting is echter, ook door de ontwikkelingen die hierboven beschreven zijn, dat het beeld op korte termijn kan wijzigen en dat daarom het nauw volgen van de ontwikkelingen rond de risico’s cruciaal is.